Ritus Servantus

Gdy odczytano Credo, lub jeśli nie było przepisane, po Ewangelii, bądź homilii, celebrans całuje ołtarz na środku i z rękami złożonymi na klatce piersiowej odwraca się do ludu przez prawe ramię (jak opisano powyżej) i rozkładając oraz ponownie składając ręce mówi:

Następnie odwraca się do ołtarza przez lewe ramię, po czym rozkładając i składając ponownie ręce, jednocześnie skłoniwszy głowę w kierunku krzyża, mówi:

Z rękami złożonymi, jak przedtem, mówi Offertorium i wszystko to, co następuje, aż do końca mszy, na środku ołtarza i zwrócony do niego, chyba że przepisano inaczej.

Odczytawszy Offertorium, odkrywa kielich i odstawia go na bok lekko w stronę Epistoły. Prawą ręką zdejmuje palkę umieszczoną na patenie z Hostią, podnosi patenę z Hostią i unosi ją do poziomu klatki piersiowej dwiema rękami, po czym wzniósłszy oczy ku Bogu i natychmiast je opuściwszy, mówi:

Jeśli konsekruje się więcej hostii do komunikowania, a nie znajdują się one na patenie, umieszcza się je na korporale, bądź w innym kielichu, bądź naczyniu. Kapłan odkrywa ten kielich lub naczynie prawą ręką i mówi Suscipe, etc., jak wyżej, z intencją ofiarowania i konsekrowania również ich. Po wypowiedzeniu tych słów, trzymając patenę w dwóch dłoniach, czyni nią znak krzyża nad korporałem, po czym kładzie hostię mniej więcej na środku przedniej części korporału naprzeciw siebie. Patenę wsuwa nieco pod korporał po swojej prawej stronie i przykrywa ją puryfikaterzem po otarciu kielicha. Jeśli jest inny jeszcze kielich, bądź naczynie, przykrywa się je inną pateną, bądź palką.

Następnie kapłan chwyta kielich znajdujący się lekko na stronie Epistoły, przeciera go puryfikaterzem i trzymając trzon lewą ręką, bierzę ampułkę z rąk ministranta (który najpierw ją całuje, ale nie dłoń celebransa) i nalewa wino do kielicha. Następnie, trzymając kielich jak uprzednio, czyni znak krzyża nad ampułką z wodą, mówiąc:

i nalewając odrobinę wody do kielicha, kontynuuje:

Jeśli celebrowana jest msza za zmarłych nie czyni się znaku krzyża nad wodą, ale błogosławieństwo przekazane jest mimo to poprzez wypowiedzenie powyższej modlitwy.

Gdy woda została nalana do kielicha i powyższa modlitwa ukończona, kapłan unosi odkryty kielich prawą ręką. Stojąc na środku ołtarza, kapłan trzyma go uniesionego obiema rękami tak, że lewa ręka podtrzymuje spód a prawa trzyma za trzon, poniżej czary, jednocześnie, z oczyma skierowanymi do Boga, ofiarowuje go, mówiąc:

Po tej modlitwie, czyni znak krzyża kielichem nad korporałem i ustawia go na środku korporału, za Hostią i przykrywa go palką. Następnie, z rękami złożonymi na ołtarzu, lekko pochylony, mówi cicho:

Następnie, stojąc prosto, podnosi oczy i wyciągając wysoko, a następnie składając natychmiast ręce na klatce piersiowej (co czyni zawsze gdy zamierza coś pobłogosławić), mówi:

(Gdy mówi et benedic czyni znak krzyża jednocześnie nad hostią i kielichem, podczas gdy lewa ręką spoczywa na ołtarzu).

Z rękami złożonymi na klatce piersiowej przechodzi na stronę Epistoły i stojąc tam, umywa ręce, gdy ministrant polewa je, to znaczy końcówki palców z kciukami i palcami wskazującymi, wodą. Kapłan odmawia wtedy psalm:

Gloria Patri omija się w mszach za zmarłych, w mszach w czasie od niedzieli Męki Pańskiej, aż do Wielkiego Czwartku włącznie.

Celebrans, po umyciu i wytarciu rąk, składa je na klatce piersiowej i powraca na środek ołtarza, gdzie stojąc, podnosi oczy ku Bogu i natychmiast je opuszcza, lekko się pochylając, przy czym mówi cicho następującą modlitwę:

Po skończeniu modlitwy całuje ołtarz na środku z rękami rozłożonymi i położonymi na nim. Następnie z rękami złożonymi na klatce piersiowej i oczami skierowanymi ku ziemi odwraca się do ludu przez prawe ramię i stojąc przodem do niego, rozkłada a następnie składa ręce, mówiąc nieco podniesionym głosem:

po czym kontynuuje ciszej i zamykając półkole odwraca się do środka ołtarza przez prawe ramię:

Ministrant, lub inni zgromadzeni wokół kapłana odpowiadają (jeśli odprawia sam, zamienia tuis na meis):

Celebrans odpowiada cicho:

Z rękami rozłożonymi na klatce piersiowej, jak w czasie oracji, stojąc na środku ołtarza, w kierunku mszału, czyta sekretę, bądź sekrety, bez Oremus czy innego wstępu. Gdy mówi Per Dominum – składa ręce; gdy mówi Jesum Christum – skłania głowę, co czyni w pierwszej i ostatniej sekrecie, jeśli mówi się ich więcej.

Gdy kapłan dotrze do konkluzji ostatniej sekrety, do słów Per omnia saecula saeculorum wyłącznie, stojąc na środku ołtarza z rękami rozłożonymi od tej chwili nad nim, mówi głośno i wyraźnie prefację. Gdy mówi Sursum corda, unosi ręce od tego momentu na poziom klatki piersiowej. Gdy mówi Gratias agamus Domino – składa ręce; gdy mówi Deo nostro – wznosi oczy i skłania się w stronę krzyża. Gdy padnie odpowiedź Dignum et justum est z rękami rozłożonymi i uniesionymi, jak wcześniej, kontynuuje prefację:

Gdy kapłan wypowie Sanctus, z rękami złożonymi na klatce piersiowej, kontynuuje pochylony zwykłym głosem, ministrant w tym czasie dzwoni dzwonkiem. Gdy mówi Benedictus qui venit in nomine Domini, etc., prostuje się i czyni znak krzyża na sobie od czoła do klatki piersiowej:

W mszach uroczystych, po Oremus, diakon i subdiakon wstępują na stopnie ołtarza po stronie Epistoły, po czym diakon bierze kielich, jeśli znajduje się na ołtarzu lub jeśli stał na kredencji – odbiera go z rąk subdiakona, który go przyniósł, razem z pateną i Hostią, swoją lewą ręką, okryty welonem naramiennym, zwisającym od karku w dół, z drugą ręką na welonie kielichowym, jeżeli nie został zdjęty i odłożony na kredencji. Towarzyszy mu akolita z ampułkami z wodą i winem. Diakon odkrywa kielich i podaje patenę z Hostią celebransowi, całując jego dłoń. Subdiakon wyciera kielich puryfikaterzem. Diakon otrzymawszy z rąk subdiakona ampułkę z winem, nalewa je do kielicha. W międzyczasie subdiakon ukazuje celebransowi ampułkę z wodą, mówiąc:

Celebrans, zwrócony do ampułki, błogosławi ją znakiem krzyża, odmawiając jednocześnie modlitwę Deus, qui humanae, etc. W tym czasie subdiakon nalewa odrobinę wody do kielicha, diakon podaje go celebransowi i podtrzymując stopę kielicha, bądź prawe ramię celebransa, mówią razem Offerimus tibi, Domine, etc. Po postawieniu kielicha na ołtarzu, diakon nakrywa go palką. Subdiakon, stojąc po stronie Epistoły, bierze patenę w swoją prawą dłoń, którą nakrywa końcami welonu naramiennego i udaje się na środek ołtarza, za plecy celebransa. Po przyklęknięciu stoi tam trzymając patenę uniesioną do końca modlitwy Pańskiej, jak przepisano. W mszach za zmarłych subdiakon nie trzyma Pateny.

Gdy celebrans odmówi Veni, sanctificator, jak wyżej, diakon trzymając łódkę mówi:

Celebrans nakłada kadzidło do trybularza, mówiąc, jak w Ordinarium Missae:

Następnie, wziąwszy trybularz z rąk diakona, nie oddając pokłonu krzyżowi, celebrans okadza dary trzykrotnym rzutem trybularza nad kielichem i Hostią jednocześnie, na kształt krzyża oraz trzykrotnym rzutem wokół kielicha i Hostii, to znaczy dwa razy z prawej na lewą stronę i raz z lewej na prawą stronę (diakon w tym czasie trzyma prawą dłoń na stopie kielicha), wypowiadając podczas okadzania słowa w następującym porządku:

Następnie, oddawszy im cześć poprzez ukłon, okadza krzyż oraz ołtarz, jak opisano poniżej, w asyście diakona, mówiąc:

Gdy okadza krzyż, diakon przenosi kielich na stronę Epistoły, a po okadzenia krzyża, odkłada go z powrotem. Gdy kapłan oddaje trybularz diakonowi, mówi:

Następnie diakon okadza kapłana, chór a następnie subdiakona trzymającego patenę. Później diakon sam zostaje okadzony przez turyfera, który później okadza akolitów i lud. Gdy celebrans zostanie okadzony, umywa ręce, do czego ampułkę z wodą i naczynie do wody oraz ręcznik do Lavabo przynosi mu akolita. W mszach śpiewanych, gdy skończone jest kadzenie, celebrans zachowuje się tak, jak w mszach uroczystych, a na końcu jest okadzany przez ministranta, który później okadza duchowieństwo i lud.

Gdy mówi się prefację, diakon i subdiakon stoją za celebransem i chwilę przed rozpoczęciem Sanctus przystępują do ołtarza, po czym razem z celebransem odmawiają Sanctus i to, co następuje, aż do Kanonu. Następnie diakon idzie na lewą stronę celebransa, asystując mu podczas Kanonu, chyba że robi to inny kapłan. W tym wypadku diakon staje po prawej stronie trochę za celebransem. Subdiakon w dalszym ciągu stoi za celebransem.

Gdy Prefacja została ukończona, jak powyżej, kapłan stojąc na środku ołtarza, zwrócony twarzą do niego, rozkłada i unosi nieco ręce, a oczy kieruje ku Bogu, następnie pobożnie, lecz bez zwłoki je opuszcza, po czym z rękami położonymi na ołtarzu, głęboko pochylony, rozpoczyna Kanon, mówiąc cicho:

całuje ołtarz na środku, następnie stoi wyprostowany z rękami złożonymi na klatce piersiowej, mówiąc:

i czyni znak krzyża trzy razy na Hostią i kielichem jednocześnie:

po czym z rękami rozłożonymi na klatce piersiowej, kontynuuje:

Gdy mówi una cum famulo tuo Papa nostro N., wymienia imię Papieża. Jeśli ma miejsce sedewakancja, omija te słowa. Gdy mówi et Antistite nostro N., wymienia imię patriarchy, arcybiskupa lub biskupa ordynariusza danej diecezji, a nie imię jakiegokolwiek innego przełożonego, nawet, jeśli celebrans nie jest do niej inkardynowany, bądź jest pod jurysdykcją innego biskupa. Jeśli jednak biskup ordynariusz miejsca celebracji mszy zmarł, słowa te się opuszcza, nawet przez tych, którzy celebrują w Rzymie. Jeśli celebrans jest biskupem, arcybiskupem lub patriarchą, wspomniane powyżej słowa omija, a w ich miejsce mówi: et me indigno servo tuo. Gdy odprawia Papież, ominąwszy słowa una cum famulo tuo Papa nostro N. et Antistite nostro N. mówi:

Resztę wszyscy kontynuują, jak następuje:

Gdy kapłan mówi Memento, Domine, składa ręce i unosi je do twarzy, bądź składa na klatce piersiowej, po czym, z rękami złożonymi w ten sposób, stoi w ciszy przez chwilę, z głową lekką schyloną, przywołując na myśl żyjących wiernych Chrystusa, jeśli uważa to za stosowne, a których imiona, jeśli chce, może cicho wypowiedzieć. Nie jest koniecznym jednak wypowiadanie imion, wystarczy przywołać je w pamięci. Jeśli celebrans chce modlić się za wielu, aby uczestniczący we mszy nie niecierpliwili się, może przed mszą wymienić im wszystkich tych, za których się modli, tak zmarłych, jak żyjących, a w tym miejscu może uczynić ogólne wspomnienie żyjących, których wymienił przed mszą:

Gdy kapłan skończy wspomnienie żyjących, kontynuuje z rękami rozłożonymi:

INFRA ACTIONEM (COMMUNICANTES)

Stojąc w ten sam sposób, odmawia Communicantes. Gdy mówi Jesu Christe, skłania głowę w kierunku krzyża. Na końcu, gdy mówi Per eumdem, składa ręce:

(inne, zmienne formy Communicantes można znaleźć w mszale: na Boże Narodzenie, Epifanię, Wielkanoc, Wniebowstąpienie i Zesłanie Ducha Świętego).

Gdy kapłan mówi Hanc igitur, unosi ręce nad darami, tak że jego nagie dłonie znajdują się nad kielichem i Hostią, zwrócone w ich stronę. Trzyma je w ten sposób aż do słów Per Christum Dominum nostrum, w czasie których składa ręce (istnieje zmienna forma Hanc igitur na Wielkanoc i Zesłanie Ducha Świętego):

i mówi czyniąci znak krzyża trzykrotnie nad Hostią i kielichem jednocześnie:

czyni znak krzyża nad Hostią:

nad kielichem:

i unosząc i składając ręce:

po czym skłaniając głowę ku krzyżowi, oczyszcza kciuki i palce wskazujące, jeśli to konieczne, na korporale, po czym kontynuuje po cichu:

bierze Hostię między kciuk i palec wskazujący prawej dłoni i przytrzymując ją również przez palec wskazujący i kciuk lewej dłoni, stojąc wyprostowany na środku ołtarza, mówi:

i podnosząc oczy ku niebu, natychmiast je opuszcza i mówi:

skłania lekko głowę:

i trzymając Hostię między kciukiem i palcem wskazującym lewej ręki, czyni nad nią znak krzyża prawą ręką, mówiąc:

Jeśli jest jeszcze inne naczynie z Hostiami do konsekracji, kapłan odkrywa kielich, bądź naczynie z innymi Hostiami swoją prawą ręką. Gdy skończy mówić wyżej wymienione słowa, kładzie łokcie na ołtarzu, stoi z głową pochyloną i mówi wyraźnie, z czcią i po cichu słowa konsekracji nad Hostią i jednocześnie nad wszystkimi, jeśli jest ich więcej do konsekracji, trzymając swoją własną Hostię kciukami i palcami wskazującymi, mówi:

Gdy wypowie te słowa, trzymając Hostię w wyżej wymienionych palcach na ołtarzu, z pozostałymi palcami wyprostowanymi i połączonymi jednocześnie (z hostiami, jeśli więcej się konsekruje, na miejscu, które zajmowały od początku mszy – na korporale, bądź w innym kielichu), przyklęka i adoruje je. Następnie wstaje i najwyżej jak tylko bez wysiłku jest to możliwe, unosi Hostię i kierując na nią oczy (co dotyczy również podniesienia kielicha), ukazuje ją ze czcią ludowi, abu ją adorowali. Chwilę później ze czcią odkłada ją na korporał tylko prawą ręką na to samo miejsce, skąd ją wziął.. Nie rozłącza palców wskazujących i kciuków aż do ablucji palców po komunii, chyba że musi dotknąć albo trzymać konsekrowaną Hostię.

Gdy konsekrowana Hostia zostanie umieszczona na korporale, przyklęka i czci ją. Jeśli jest inne naczynie z hostiami, przykrywa je pateną lub palką, jak wyżej. Ministrant chwilę przed konsekracją daje znak wiernym, używając dzwonka. Następnie, gdy celebrans unosi Hostię, ministrant unosi również lewą ręką tył ornatu od spodu, by nie utrudniał kapłanowi uniesienia ramion (to samo dotyczy również podniesienia kielicha), a prawą ręką dzwoni dzwonkiem trzy razy przy każdym podniesieniu, bądź stale aż do odłożenia przez celebransa Hostii na korporał. Ministrant czyni to samo również chwilę później, podczas podniesienia kielicha.

Celebrans po adoracji Sakramentu wstaje i odkrywa kielich, nad którym, jeśli to konieczne, oczyszcza palce, co powinien czynić zawsze, jeśli jakieś partykuły znajdą się na jego palcach i stojąc wyprostowany mówi:

i biorąc kielich dwoma rękami w pobliżu węzła, poniżej czary i unosząc go lekko, a następnie natychmiast odstawiając, mówi:

skłania głowę:

i trzymając kielich poniżej czary lewą ręką, czyni nad nim znak krzyża prawą ręką:

i trzymając kielich dwiema rękami, czyli lewą podtrzymującą stopę, a prawą trzymającą węzeł poniżej czary, z łokciami na ołtarzu i głową schyloną, mówi uważnie, nieprzerwanie i cicho, jak wyżej, słowa konsekracji Krwi:

Powiedziawszy to odkłada kielich na korporał, mówiąc cicho:

Przyklęknąwszy, adoruje Krew ze czcią. Gdy wstanie, bierzę odkryty kielich z Krwią w dwie ręce, jak przedtem, unosi go tak wysoko, jak tylko jest to możliwe bez wysiłku i ukazuje go ludowi do adoracji. Chwilę później odkłada go ze czcią na korporał, na wcześniejszym miejscu i przykrywa go palką prawą ręką, po czym przyklęka, oddając cześć Sakramentowi.

W mszach uroczystych na końcu prefacji, akolici zapalają przynajmniej dwie świecie, które gaszą po podniesieniu kielicha, jeśli nie ma wiernych do komunikowania, w tym przypadku gaszą je dopiero po komunii. W dniach postnych i mszach za zmarłych, trzymają je zapalone aż do komunii. Gdy celebrans mówi Quam oblationem, etc., diakon przechodzi na jego prawą stronę i klęka tam na najwyższym stopniu ołtarza, gdy Sakrament jest podnoszony, unosi skraj ornatu i w określonym czasie powstaje by odkryć lub zakryć kielich. Przyklęka z celebransem. Subdiakon klęczy w swoim miejscu. Turyfer, klęcząc po stronie Epistoły, trzykrotnie okadza Hostię, gdy jest podnoszona i odpowiednio kielich, nałożywszy kadzidło do kadzielnicy bez błogosławieństwa, co powinien uczynić nawet w mszach śpiewanych, podczas których używa się kadzidła. Gdy kielich został odłożony na swoje miejsce, diakon podchodzi do mszału, jeśli nie asystuje nikt inny. Pozostali wstają i stoją na swoich miejscach.

Gdy kielich został odłożony i uczczony przyklęknięciem, kapłan, stojąc przed ołtarzem z rękami rozłożonymi na klatce piersiowej, mówi cicho:

składa ręce na klatce piersiowej:

lewą rękę położywszy na ołtarzu, na korporale, czyni znaki krzyża prawą ręką nad Hostią i kielichem jednocześnie, mówiąc:

a następnie czyni znak krzyża raz nad Hostią i raz nad kielichem, mówiąc:

po czym, stojąc jak poprzednio, z rękami rozłożonymi, kontynuuje:

Skłania się przed środkiem ołtarza i kładzie na nim złożone ręce, mówiąc:

całuje ołtarz, położywszy wcześniej ręce na korporale i mówi:

składa ręce, a następnie, lewą rękę trzymając na korporale, czyni prawą ręką znaki krzyża nad Hostią i nad kielichem:

następnie na sobie od czoła do klatki piersiowej, mówiąc:

Składa ręce, mówiąc:

Kapłan mówi dalej:

Gdy wypowiada te słowa rozkłada i składa ręce na klatce piersiowej, po czym podnosi je do twarzy, a oczy kieruje na Boskie Postacie na ołtarzu, po czym wspomina wiernych, którzy zmarli, a których chce wspomnieć w ten sam sposób jak w przypadku wspomnienia żywych. Gdy zakończy wspominanie, staje jak przedtem, z rękami rozłożonymi i kontynuuje:

Składa ręce i skłania głowę, mówiąc:

Unosi nieco głos i uderza się w piersi prawą ręką, podczas gdy lewa spoczywa na korporale:

po czym mówi dalej cicho, stojąc z rękami rozłożonymi, jak wcześniej:

Składa ręce na klatce piersiowej, mówiąc:

Prawą ręką czyni znaki krzyża nad Hostią i kielichem jednocześnie, mówiąc:

Następnie odkrywa kielich prawą ręką i przyklękając, oddaje cześć Ciału i Krwi Pańskiej. Następnie wstaje, i ze czcią biorąc Hostię między kciuk i palec wskazujący prawej dłoni, czyni nią znak krzyża od krawędzi do krawędzi kielicha, który trzyma lewą ręką wokół węzła, poniżej czary, mówiąc jednocześnie:

podobnie czyni znak krzyża Hostią dwa razy między kielichem a swoją klatką piersiową, rozpoczynając przy krawędzi kielicha, mówiąc:

następnie, trzymając prawą ręką Hostię nad kielichem, a kielich lewą ręką, unosi go nieco razem z Hostią, mówiąc:

Po czym natychmiast opuszcza go, umieszcza Hostię na korporale, a jeśli to konieczne, oczyszcza palce, jak wyżej; następnie składając kciuki i palce wskazujące, jak wcześniej, okrywa kielich palką i przyklękając, adoruje Ciało i Krew Chrystusa.

W mszach uroczystych, gdy celebrans mówi Per quem haec omnia, etc., diakon, przyklęknąwszy przed Najświętszym Sakramentem, idzie na prawą stronę celebransa i w odpowiednim czasie odkrywa kielich, adoruje go, przyklęknąwszy razem z celebransem, następnie przykrywa go i przyklęka ponownie. Gdy celebrans rozpoczyna Pater noster, diakon przechodzi za niego, a tam przyklęka przed Najświętszym Sakramentem, następnie stoi podczas odmawiania Modlitwy Pańskiej.

Celebrans, po nakryciu kielicha i adoracji Najświętszego Sakramentu, wstaje i z rękami położonymi na korporale, mówi głośno:

Następnie, składając ręce i skłaniając głowę przed Najświętszym Sakramentem, mówi:

rozkłada ręce i stojąc, z oczyma zwróconymi na Najświętszy Sakrament, intonuje i mówi aż do końca:

Kapłan odpowiada cicho:

Prawą ręką, nie rozłączając palców wskazujących i kciuków, przeciera nieco patenę przy pomocy puryfikaterza, bierze ją między palec wskazujący a pozostałe palce i trzymając ją pionowo na ołtarzu, a lewą rękę na korporale, mówi cicho:

Kładąc lewą rękę na klatce piersiowej, prawą unosi patenę nad ołtarzem i żegna się nią znakiem krzyża, mówiąc:

następnie całuje Patenę i mówi dalej:

Podkłada patenę pod Hostię, którą przesuwa na patenę palcem wskazującym lewej dłoni, następnie odkrywa kielich i przyklęka, adorując Najświętszy Sakrament. Później wstaje, bierze Hostię między kciuk i palec wskazujący prawej ręki, a następnie między te same palce lewej ręki i trzymając w obu dłoniach nad kielichem, ze czcią łamie ją pośrodku, mówiąc:

połowę, którą trzyma między palcem wskazującym a kciukiem prawej dłoni odkłada na patenę. Z drugiej połowy, którą trzyma w lewej dłoni odłamuje partykułę, mówiąc w tym czasie:

trzymając ją między palcem wskazującym a kciukiem prawej ręki, odkłada większą część, którą trzyma w lewej dłoni, na patenę, mówiąc w tym czasie:

trzymając partykułę Hostii w prawej dłoni, nad kielichem, który trzyma za węzeł poniżej czary, mówi głośno:

Czyni znak krzyża trzykrotnie partykułą od jednej do drugiej krawędzi Kielicha, mówiąc:

Ministrant odpowiada:

Umieszcza partykułę, którą trzyma w prawej dłoni, w kielichu, mówiąc cicho:

Następnie oczyszcza swoje kciuki i palce wskazujące nad kielichem, po czym łączy je, a następnie okrywa kielich palką. Następnie przyklęknąwszy, adoruje Najświętszy Sakrament, powstaje i stojąc z rękami złożonymi na klatce piersiowej, skłoniwszy głowę w kierunku Najświętszego Sakramentu, mówi głośno:

lewą rękę kładzie na korporale, a prawą uderza się w piersi mówiąc:

Następnie nie składa rąk, ale uderza się w piersi ponownie, gdy mówi za drugim raze miserere nobis, i trzeci raz, gdy mówi dona nobis pacem:

Dalej, z rękami złożonymi na ołtarzu i oczyma skierowanymi na Najświętszy Sakrament, skłania się i mówi:

Gdy skończy tę modlitwę, jeśli przekazuje znak pokoju, całuje ołtarz na środku i po przyklęknięciu mówi do ministranta przekazującego mu znak pokoju:

Na co ministrant odpowiada:

Jeśli nie jest obecny nikt, kto może otrzymać od celebransa znak pokoju, nie przekazuje się znaku, nawet jeśli powinno się w danej mszy, nie całuje się też ołtarza, jednak wypowiedziawszy powyższą modlitwę, kapłan dodaje natychmiast kolejne modlitwy, jak w Ordinarium Missae:

Jeśli odprawia się mszę za zmarłych, kapłan nie uderza się w piersi na Agnus Dei, gdy mówi dona eis requiem, ani nie odmawia pierwszej modlitwy Domine, Jesu Christe, qui dixisti Apostolis tuis, etc., ani nie przekazuje się znaku pokoju, lecz odmawia się dwie pozostałe modlitwy Domine Jesu Christe, Fili Dei vivi, etc. oraz Perceptio Corporis tui, etc.

Po odmówieniu tych modlitw, przyklęknąwszy, kapłan adoruje Najświętszy Sakrament, powstaje i mówi cicho:

Gdy wypowiada te słowa, bierze ze czcią z pateny dwie części Hostii i trzyma je między kciukiem a palcem wskazującym lewej dłoni, pod nimi zaś trzyma patenę, przytrzymując ją palcem wskazującym i środkowym tej samej dłoni, między swoją klatką piersiową a kielichem; skłania się lekko i uderza się kolejno trzykrotnie w piersi prawą ręką, mówiąc nieco głośniejszym głosem:

dalej mówi cicho:

Po wypowiedzeniu trzykrotnie powyższych słów, bierze między palec wskazujący i kciuk prawej dłoni połowy Hostii z lewej dłoni i żegna się nimi nad pateną znakiem krzyża tak, żeby Hostia nie wychodziła poza krawędzie pateny, mówiąc:

Następnie skłania się, kładzie łokcie na ołtarzu i ze czcią spożywa obie części Hostii. Po ich spożyciu, odkłada patenę na korporał i prostuje się, mając kciuki i palce wskazujące złączone, składa obie ręce przed twarzą i przez moment oddaje się medytacji Najświętszego Sakramentu. Następnie, opuściwszy ręce, mówi cicho:

W tym samym czasie odkrywa kielich, po czym przyklęka, wstaje, bierze patenę, zbiera nią wszystkie fragmenty Hostii, które znajdują się na korporale i dokładnie przy pomocy kciuka i palca wskazującego prawej dłoni oczyszcza ją nad kielichem, a następnie oczyszcza nad nim również palce, wrzucając wszystkie fragmenty do środka.

Po oczyszczeniu pateny, mając kciuki i palce wskazujące złączone, prawą ręką chwyta kielich poniżej węzła, a patenę lewą ręką, mówi:

Następnie, żegnając się znakiem krzyża przy pomocy kielicha, mówi:

Później podkłada patenę pod kielich lewą ręką, stojąc ze czcią, spożywa całą Krew razem z partykułami umieszczonymi w kielichu. Po wypiciu całości Krwi, mówi:

Następnie, kapłan unosi kielich w kierunku ministranta stojącego po stronie Epistoły, a ten nalewa wina do kielicha; następnie kapłan puryfikuje się, umywając kciuki i palce wskazujące w winie i wodzie nalewanej przez ministranta, po czym wyciera je puryfikaterzem, mówiąc:

Po wypiciu wody i wina z ablucji i wytarciu ust puryfikaterzem, rozkłada puryfikaterz na kielichu, na nim kładzie patenę, a na niej palkę. Złożywszy korporał, umieszcza go w bursie, okrywa kielich welonem i umieszcza na nim bursę, a całość kładzie na środku ołtarza, tak jak na początku mszy.

Jeśli na mszy są osoby przystępujące do Komunii Świętej, ministrant uprzedza ich chwilę przed Komunią, dzwoniąc dzwonkiem. Kapłan, po wypiciu Krwi Pańskiej, kładzie kielich z boku korporału, bliżej strony Ewangelii, i przykrywa go palką. Następnie, jeśli konsekrowane Hostię są na korporale, przyklęka i umieszcza je na patenie. Jeśli Hostie w czasie tej samej mszy były konsekrowane także w kustodii, umieszcza ją na środku ołtarza, otwiera i przyklęka. Jeśli Hostie do rozdania zostały konsekrowane już wcześniej, otwiera tabernakulum, przyklęka, wyciąga kustodię i otwiera ją. Bierze kustodię lub patenę z Najświętszym Sakramentem lewą ręką, a prawą wyciąga jedną Hostię i trzymając ją nieco nad kustodią lub pateną, między kciukiem a palcem wskazującym, staje przed środkiem ołtarza, twarzą do wiernych przyjmujących Komunię Świętą i mówi:

Następnie mówi trzykrotnie:

Po powtórzeniu tych słów trzeci raz, idzie w prawo, czyli na stronę Epistoły i zwracając się do każdego z osoba, trzymając Hostię, czyni znak krzyża nad kustodią lub pateną, mówiąc jednocześnie:

Po komunii wiernych celebrans wraca do ołtarza. Jeśli zostały jakieś Hostie na korporale, zbiera je pateną, a jeśli pozostały jakieś partykuły, umieszcza je w kielichu. Jeśli Hostie pozostały w kustodii, kładzie ją na korporał, zamyka i umieszcza z powrotem w tabernakulum, przyklęka, po czym zamyka tabernakulum. Następnie umieszcza w kielichu wszystkie partykuły, które znalazł na patenie, którą umieszczano pod ustami komunikujących. Następnie mówi cicho Quod ore sumpsimus, etc. i puryfikuje się, mówiąc Corpus tuum, Domine, quod sumpsi, etc. i czyni wszystko, jak wyżej. Jeśli tabernakulum jest w ołtarzu, a kustodia z konsekrowanymi Hostiami pozostaje na ołtarzu do końca mszy, przechowuje się ją tak, jak podano na końcu formularza mszy z Wielkiego Czwartku.

W mszach uroczystych diakon, stojący za celebransem podczas słów Modlitwy Pańskiej: Et dimitte nobis debita nostra, przyklęka, przechodzi na prawą stronę celebransa, natomiast subdiakon przyklęka, podchodzi do ołtarza i stojąc po stronie Epistoły wręcza patenę diakonowi, który ją odkrywa, oczyszcza, wręcza celebransowi, całuje jego dłoń i gdy zachodzi taka potrzeba, odkrywa i przykrywa kielich oraz adoruje go razem z celebransem. Subdiakon po przekazaniu diakonowi pateny i zdjęciu welonu naramiennego, przyklęka i powraca na swoje miejsce za celebransem, a gdy ten mówi Pax Domini, ponownie przyklęka, przechodzi na lewą stronę celebransa i razem mówią Agnus Dei. Następnie, po ponownym przyklęknięciu przed Najświętszym Sakramentem, powraca na miejsce za celebransem. Diakon klęka po prawej stronie celebransa podczas oczekiwania na przekazanie znaku pokoju, a gdy celebrans całuje ołtarz, powstaje i całuje go w tym samym czasie, ale poza korporałem. Gdy celebrans mówi Pax tecum, obejmuje diakona, który przyjmuje znak pokoju poprzez zbliżenie policzka do policzka celebransa i odpowiada w tym czasie: Et cum spiritu tuo. Po kolejnym oddaniu czci Najświętszemu Sakramentowi znajdującemu się na ołtarzu odwraca się do subdiakona, stojącego za celebransem, i w podobny sposób przekazuje mu znak pokoju. Subdiakon, po otrzymaniu znaku od diakona i przyklęknięciu przed ołtarzem, w towarzystwie akolity podchodzi do chóru i przekazuje znak pokoju najstarszemu z każdego Zakonu, najpierw najwyższym rangą, później niższym, po czym powraca do ołtarza, przyklęka, przekazuje znak akolicie towarzyszącemu mu, który następnie przekazuje znak innym akolitom zgromadzonym wokół ołtarza. Następnie subdiakon przechodzi na prawą stronę celebransa i gdy zachodzi taka potrzeba odkrywa i zakrywa kielich oraz, gdy celebrans zaczyna puryfikację, nalewa wina z ampułki. Diakon po przekazaniu subdiakonowi znaku pokoju, podchodzi do mszału i w czasie, gdy celebrans komunikuje, stoi razem z subdiakonem na swoim miejscu, obydwaj głęboko pochyleni w stronę ołtarza.

W mszach pontyfikalnych asystent otrzymuje i przekazuje znak pokoju, jak opisano w Ceremoniale. Jeśli podczas mszy uroczystej rozdaje się Komunię Świętą, wszystko czyni się, jak opisano wyżej, z wyjątkiem tego, że najpierw przyjmują Komunię Świętą diakon i subdiakon, następnie pozostali, jak zwykle. W międzyczasie chór śpiewa antyfonę komunijną.

Po puryfikacji celebransa, podczas gdy stawia kielich na ołtarzu, ministrant przenosi mszał na stronę Epistoły i kładzie go tak, jak na Introit. Ministrant klęka po stronie Ewangelii tak, jak na początku mszy. Następnie celebrans, stojąc z rękami złożonymi, czyta antyfonę Communio. Po jej odczytaniu, z rękami złożonymi w ten sam sposób na klatce piersiowej, przechodzi na środek ołtarza i ucałowawszy go, odwraca się do ludu przez prawe ramię i mówi:

Przez lewe ramię odwraca się do mszału i odmawia Modlitwę po Komunii w ten sam sposób i w tej samej ilości jak wcześniej przy Oracji na początku Mszy. Gdy skończy, zamyka mszał i składa ręce na klatce piersiowej, po czym powraca na środek ołtarza, całuje go, odwraca się do ludu i mówi:

Po tych słowach, stojąc z rękami złożonymi na klatce piersiowej, zwrócony do ludu, mówi, jeśli przepisano:

Odwraca się to samą drogą do ołtarza. Jeśli nie przepisano powyższych słów, po wypowiedzeniu Dominus vobiscum, odwraca się tą samą drogą do środka ołtarza, gdzie stojąc, zwrócony do niego, z rękami złożonymi na klatce piersiowej, mówi:

W mszach za zmarłych staje w ten sam sposób zwrócony do ołtarza, mówiąc:

W czasie Wielkiego Postu, od Środy Popielcowej do Wielkiej Środy włącznie w Oficjum ferialnym, po modlitwie po komunii z jej zwyczajowymi konkluzjami, zanim kapłan powie Dominus vobiscum, stojąc w tym samym miejscu przy mszale, mówi:

I skłaniając głowę oraz wyciągając ręce, dodaje, mówiąc tym samym głosem, modlitwę nad ludem. Gdy skończy, całuje ołtarz, zwraca się do ludu i mówi Dominus vobiscum i wszystko pozostałe jak wyżej.

W mszach uroczystych diakon przenosi mszał na stronę Epistoły i przechodzi za plecy celebransa. Subdiakon przechodzi na stronę Epistoły, gdzie oczyszcza kielich i przykrywa go puryfikaterzem, pateną i palką, składa korporał i umieszcza go w bursie, a ją na kielichu, który okrył wcześniej welonem, umieszczonym na ołtarzu, bądź na kredensji, jak wcześniej. Następnie wraca na swoje miejsce za diakonem. Gdy diakon mówi Ite, missa est, zwraca się do ludu razem z celebransem. W Wielkim Poście, gdy celebrans mówi Oremus, diakon zwraca się do ludu po stronie Epistoły i z rękami złożonymi mówi Humiliate, etc., a po wypowiedzeniu tych słów powraca na swoje miejsce zwrócony w stronę ołtarza, za plecami celebransa, który mówi modlitwę nad ludem. W mszach śpiewanych Ite, missa est, Benedicamus Domino lub Requiescant in pace jest śpiewane przez samego celebransa.

1. Po wypowiedzeniu Ite, missa est lub Benedicamus Domino, jak wyżej, celebrans stojąc na środku ołtarza z rękami złożonymi i z pochyloną głową, mówi:

Po wypowiedzeniu tych słów, z rękami rozłożonymi na ołtarzu, całuje go na środku. Gdy się prostuje, staje zwrócony w jego stronę, podnosi oczy i ręce ku niebu, ręce rozkłada i składa, po czym skłoniwszy głowę w kierunku krzyża, mówi głośno:

Z rękami złożonymi i oczyma zwróconymi w dół, na podłogę, zwraca się do ludu przez prawe ramię, wyciąga prawą rękę z palcami złożonymi, a lewą kładzie na klatce piersiowej i błogosławi lud, mówiąc:

Po czym odwraca się, zamykając koło przez prawe ramię, przechodzi na stronę Ewangelii, gdzie mówi:

Następnie prawym kciukiem czyni znak krzyża na ołtarzu (lub, jeśli zachodzi taki wypadek – na mszale, na początku tej Ewangelii), a następnie na czole, ustach i klatce piersiowej, mówiąc:

Lub, jak podano w Rubricae Generales:

Następnie, ze złożonymi rękami, czyta Ewangelię In principio, lub inną:

przyklęka, zwrócony w stronę Ewangelii:

powstaje i kontynuuje, jak wcześniej:

Gdy kapłan skończy, ministrant, stojąc po stronie Epistoły, mówi:

Jeśli celebrans odprawia przy ołtarzu zwróconym do ludu, nie odwraca się, ale stoi tak, jak stał, błogosławi lud, jak wyżej, na środku ołtarza. Następnie udaje się na stronę Ewangelii i czyta Ewangelię Świętego Jana.

Jeśli odprawia w obecności Papieża, kardynała, legata Stolicy Apostolskiej, bądź patriarchy, arcybiskupa lub biskupa w jego prowincji, mieście, lub diecezji, celebrans po wypowiedzeniu Placeat tibi, sancta Trinitas, etc., mówi Benedicat vos omnipotens Deus, po czym przyklęka zwrócony w stronę Papieża, kardynała lub legata, bądź skłoniwszy głowę w kierunku innego ze wspomnianych wyżej prałatów tak, jakby prosił o pozwolenie na błogosławieństwo, kontynuuje: Pater, et Filius, + et Spiritus Sanctus, błogosławiąc stojących wokół, nie zwrócony w kierunku Papieża, kardynała, legata, bądź wspomnianych prałatów. Jeśli jednak odprawia mszę w obecności patriarchy, arcybiskupa lub biskupa poza ich prowincją, miastem, lub diecezją, bez tej formy szacunku, która przysługuje wtedy innym, udziela błogosławieństwa, jak zwykle.

W mszach, w których mówi się Benedicamus Domino lub Requiescant in pace, celebrans nie udziela błogosławieństwa, ale powiedziawszy Placeat tibi, sancta Trinitas, jak wyżej, całuje ołtarz i, jeśli czyta się ostatnią Ewangelię, przechodzi na stronę Ewangelii, gdzie czyta początek Ewangelii Świętego Jana, od słów In principio.

Jeśli omija się ostatnią Ewangelię, zgodnie z rubrykami, celebrans, udzieliwszy błogosławieństwa, lub jeśli się je omija, po ucałowaniu ołtarza, wychodzi. Po skończeniu Ewangelii na końcu mszy, jeśli celebruje w obecności Papieża, kardynała, legata papieskiego lub patriarchy, arcybiskupa bądź biskupa, zwraca się ku temu, w którego obecności odprawia i oddaje stosowną cześć. Jeśli nie odprawia w obecności wspomnianych powyżej osób, omija tę formę czci.

Gdy wszystko to zakończył, bierze lewą ręką kielich i przytrzymując bursę na nim się znajdującą prawą ręką, nie pozwalając czemukolwiek spaść, zstępuje przed najniższy stopień ołtarza i zwraca się do niego przed środkiem ołtarza, skłania się nisko (lub, jeśli znajduje się w nim tabernakulum z Najświętszym Sakramentem, przyklęka) i oddawszy cześć, bierze biret od ministranta, nakrywa głowę i z tym samym ministrantem poprzedzającym go, tą samą drogą, jak przyszedł, powraca do zakrystii, mówiąc w międzyczasie antyfonę Trzech Młodzieńców – Benedicite, lub inne modlitwy, wedle uznania. Po zdjęciu szat, przeznacza chwilę na dziękczynienie, sprawując poniższe modlitwy, lub inne wedle własnej pobożności. (zob. Praeparatio ad Missam)

W mszach uroczystych celebrans tym samym głosem i w ten sam sposób, jak w mszach czytanych, błogosławi lud jednokrotnie, jeśli nie jest biskupem, lub inną osobą wspomnianą wyżej. Po przeczytaniu Ewangelii Świętego Jana wychodzi z ministrantami tą samą drogą, którą przyszedł.

Biskup jednak, lub kardynał bądź opat, który używa szat pontyfikalnych, błogosławi lud trzykrotnie nawet w mszach czytanych.

W mszach za zmarłych, przed spowiedzią powszechną nie mówi się psalmu Judica me, Deus; po wygłoszeniu antyfony Introibo ad altare Dei i odpowiedzi ministranta Ad Deum, qui laetificat, etc., mówi się Adjutorium nostrum, spowiedź powszechną i wszystko pozostałe, jak wyżej.

Gdy celebrans rozpoczyna Introit przy ołtarzu, nie żegna się znakiem krzyża, ale wyciąga prawą rękę i czyni go nad mszałem, jakby kogoś błogosławił. Nie mówi się Gloria Patri, ale po psalmie powtarza się Requiem aeternam. Nie mówi się Gloria in excelsis, ani Alleluja, ani Jube Domine, benedicere, ani Dominus sit in corde meo, ani nie całuje się mszału na końcu, ani nie mówi się Per evangelica dicta. Nie mówi się Credo. Nie błogosławi się wody przed wlaniem do kielicha, ale odmawia się modlitwę Deus, qui humanae substantiae, etc. Gdy celebrans umywa ręce na końcu psalmu Lavabo inter innocentes, nie mówi się Gloria Patri. Na Agnus Dei nie mówi się miserere nobis, ale w jego miejscu mówi się dona eis requiem; nie mówi się też dona nobis pacem za trzecim razem, ale w jego miejscu mówi się dona eis requiem sempiternam, nie uderza się też w piersi. Nie mówi się pierwszej modlitwy przed Komunią, czyli Domine Jesu Christe, qui dixisti Apostolis tuis, etc., ani nie przekazuje się znaku pokoju. Na końcu nie mówi się Ite, missa est, ani też Benedicamus Domino, lecz Requiescant in pace. Nie udziela się błogosławieństwa, ale po modlitwie Placeat, całuje się ołtarz i mówi się, jak wyżej In principio erat Verbum, etc. Wszytko inne, jak zwykle.

W mszach uroczystych nie okadza się ołtarza na Introit, a subdiakon, po skończonym czytaniu Epistoły, nie całuje dłoni celebransa ani nie otrzymuje błogosławieństwa. Diakon nie prosi o błogosławieństwo, ani nie całuje dłoni celebransa, ani nie świeci się świec na Ewangelię, ani nie trzyma się kadzidła, ale dwóch akolitów bez świec stoi, jeden po prawej, drugi po lewej stronie diakona, trzymając Ewangeliarz. Nie okadza się Księgi, ani celebransa na końcu, ani nie podaje się Księgi do ucałowania. Dary na ołtarzu okadza się, jak wyżej, okadza się również tylko celebransa, nikogo innego. Subdiakon nie trzyma pateny za plecami celebransa, ale klęczy po stronie Epistoły podczas Podniesienia Najświętszego Sakramentu, okadzając go. Ministranci, gdy podają coś celebransowi, nie całują jego dłoni, ani tego, co mu podają.

Jeśli rozdaje się świece, rozdaje się je po czytaniu Epistoły i trzyma się zapalone w czasie Ewangelii, w czasie podniesienia Najświętszego Sakramentu i po Mszy, jeśli ma miejsce absolucja. Jeśli mówi się kazanie, mówi się je na końcy mszy, przed absolucją.

Kapłan, który odprawia dwie lub trzy msze bez przerwy w Boże Narodzenie lub Dzień Zaduszny, gdy opuszcza Ołtarz, czyni, co następuje:

a) w pierwszej i drugiej mszy, jeśli druga następuje od razu po pierwszej, spożywa Najświętszą Krew, nie puryfikuje ani nie oczyszcza kielicha, ale umieszcza go na Korporale i przykrywa Palką. Następnie z rękami złożonymi mówi Quod ore sumpsimus, i obmywa palce w naczyniu z wodą, mówiąc Corpus tuum, Domine i wyciera je. Następnie odstawia kielich stojący na korporale na stronę i przykrywa go, jak zwykle, czyli puryfikaterzem, pateną z Hostią do konsekracji i palką a następnie welonem. Kielich nie powininen być umieszczony poza Korporałem. Jeśli nieumyślnie wypije ablucję z winem, może mimo to odprawiać drugą i trzecią mszę, nawet jeśli nie miną trzy godziny, jeśli to konieczne. Kolejną mszę kończy, jak zwykle.

b) w drugiej i trzeciej mszy, jeśli inna msza była sprawowana bezpośrednio wcześniej, zdjąwszy welon na Offertorium, umieszcza na chwilę kielich lekko po stronie Epistoły, ale na korporale. Po ofiarowaniu Hostii, kielicha nie oczyszcza puryfikaterzem, ale pozostawiając go na korporale, unosi lekko, nalewa wody i wina do niego i bez oczyszczania, ofiarowuje go. Wszystko pozostałe czyni się, jak zwykle.

Jeśli kapłan ma celebrować więcej mszy bez przerwy, powinien wykonać dwie ablucje przepisane w rubrykach. Jeśli kolejna msza ma być celebrowana przed upływem trzech godzin, w ablucjach powinien używać tylko wody. Jeśli nieumyślnie wypije wino, może mimo to odprawić kolejną mszę przed upływem trzech godzin, jeśli to konieczne.

Modlitwy podczas ubierania się celebransa. (wzięte z ”Praeparatio ad Missam” z Mszału Rzymskiego) Modlitwy, które mówi się podczas przywdziewania przez kapłan szat liturgicznych.

Gdy myje ręce, mówi:

Kiedy humerał znajduje się na jego głowie, mówi:

Kiedy ubiera albę:

Kiedy przewiozuje się cingulum:

Kiedy zakłada manipularz na lewe ramię:

Kiedy zakłada stułę na ramiona:

Gdy ubiera ornat:

Modlitwy mówione przez biskupa, kiedykolwiek celebruje w szatach pontyfikalnych.

Przy butach:

Gdy zdejmuje cappa:

Gdy myje ręce:

Przy humerale:

Przy albie:

Przy cingulum:

Gdy bierze krzyż pektoralny:

Przy stule:

Przy tunice:

Przy rękawiczkach:

Przy ornacie:

Przy mitrze:

Przy manipularzu:

Modlitwy odmawiane przez papieża, gdy celebruje prywatnie.

Gdy zdejmuje cappa:

Gdy myje ręce:

Przy albie:

Przy cingulum:

Przy krzyżu pektoralnym:

Przy stule:

Przy ornacie:

Przy manipularzu:

Błogosławieństwo.

Następnie kapłan rozpoczyna egzorcym soli.

Następnie odprawia egxorcyzm nad wodą, mówiąc:

Następnie trzy razy wrzuca sól do wody w kształcie krzyża, mówiąc raz:

Aspersja.

Następnie powtarza się antyfonę Asperges me.

Tę antyfonę mówi się w powyżej określony sposób podczas pokropienia wodą święconą w niedzele w ciągu roku, z wyjątkiem Niedzieli Męki Pańskiej i Niedzieli Palmowej, kiedy nie mówi się Gloria Patri; po psalmie Miserere natychmiast powtarza się wtedy antyfonę Asperges me. Wyjątkiem od tej zasady jest czas Paschalny, to jest od Niedzieli Wielkanocnej aż do Zielonych Świąt włącznie. W tym czasie śpiewa się co następuje:

Powtarza się antyfonę Vidi aquam. W Niedzielę Trójcy Świętej powraca się do antyfony Asperges me, jak wyżej.

W Niedzielę Wielkanocną i Zielone Świątki, tam, gdzie istnieje chrzcielnica, aspersję czyni się wodą zaczerpniętą z chrzcielnicy dzień wcześniej, przed nalaniem Oleju i Krzyżma.

Gdy antyfona została powtórzona w sposób określony wyżej, kapłan, który kropił wodą święconą, powróciwszy do ołtarza, staje poniżej stopni i mówi z rękami złożonymi: